Jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką po nowelizacji przepisów?

Jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką? – krótki poradnik dla dłużnika

W 2020 r. przeprowadzono nowelizację ustawy z dnia 9 kwietnia 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. 2020 poz. 1228 – zwana dalej: Prawem upadłościowym). Jej celem było usprawnienie procedur dotyczących m. in. składania wniosku o upadłość konsumencką. Przyjrzyjmy się pokrótce zmianom rzeczonej ustawy i temu, jak w praktyce wygląda złożenie wniosku o upadłość konsumencką.

1. Kto może złożyć wniosek?

Wniosek o upadłość konsumencką może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Ważne jest jednak to, aby podmiot upadły nie był osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Wynika to z faktu, że ten rodzaj upadłości zarezerwowany jest dla konsumenta, a więc osoby fizycznej. Spod podmiotów mogących zgłosić wniosek o ten rodzaj upadłości odpadają zatem wszelkiego rodzaju osoby prawne, jak i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębne przepisy przyznają osobowość prawną (np. spółki prawa handlowego, ale także osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą). Warto jednak pamiętać, że zgodnie z przepisem art. 491¹ ust. 2 prawa upadłościowego sąd może prowadzić postępowanie wobec takich osób na zasadach ogólnych (przewidzianych w dziale II tytule I części pierwszej Prawa upadłościowego). Dzieje się tak wówczas, gdy sprawa jawi się jako bardziej skomplikowana (np. majątek dłużnika jest znaczny, występuje duża liczba wierzycieli etc.).

2. Kiedy można złożyć wniosek?

Tu zasada jest dość prosta. Wniosek o upadłość konsumencką można złożyć w przypadku niewypłacalności dłużnika, o której mówi się wtedy, gdy dłużnik ma więcej długów, niż przychodów (pasywa stanowią nadwyżkę nad aktywa jego majątku). Jest to zasada ogólna wynikająca z przepisu art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego. Należy przy tym pamiętać, że dłużnik winien podejść do postępowania upadłościowego z całą powagą, albowiem razem z wnioskiem składa oświadczenie o prawdziwości danych w nim zawartych. Oświadczenie takie jest zaś obwarowane odpowiedzialnością karną z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U 2019 r. poz. 1950).

Ustawodawca usunął przy tym z treści ustawy przesłanki negatywne zgłoszenia wniosku o upadłość konsumencką. Do tej pory uregulowane były one przepisem art. 491⁴ prawa upadłościowego, a zaliczano do nich m.in. fakt, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Regulacja ta już nie obowiązuje, co oznacza, że złożenie wniosku jest dziś znacznie prostsze. Dłużnik nie musi się bowiem obawiać, że sąd odrzuci jego wniosek uznawszy, że przyczynił się on do własnej niewypłacalności; nie bada również stopnia winy dłużnika w przypadku jego przyczynienia się do własnej niewypłacalności.

3. Jakie dane powinien zawierać wniosek i jak go wypełnić?

Dane, które powinien zawierać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej ustawodawca wymienił w przepisie art. 491² ust. 4 prawa upadłościowego. Zgodnie z tą regulacją dłużnik musi wskazać:

1. swoje dane identyfikacyjne – imię i nazwisko, adres dłużnika, numer PESEL (jeśli go nie posiada, to inne dane umożliwiające identyfikację – np. nr dowodu osobistego), numer NIP (jeśli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku);
2. wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika – chodzi np. o miejsce położenia nieruchomości, które do niego należą, pojazdów, które posiada etc.;
3. wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie – należy więc wskazać, że dłużnik nie jest w stanie spłacić swoich wierzytelności (dobrym sposobem jest np. skontrowanie swoich dochodów z długami), podać krótko przyczyny takiego stanu rzeczy. Wniosku nie trzeba jakoś specjalnie motywować, ale musi z niego wynikać, iż ogłoszenie upadłości naprawdę jest konieczne, a nie stanowi jedynie ucieczki przed długami. Uprawdopodobnienie wyżej wskazanych okoliczności oznacza, że nie trzeba ich udowadniać. Wystarczy przedłożyć sądowi takie fakty lub dokumenty, które w wystarczający sposób potwierdzają stan niewypłacalności i konieczność ogłoszenia upadłości (np. dołączenie do wniosku nakazów zapłaty wraz z klauzulą wykonalności);
4. aktualny i zupełny wykaz majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników – w spisie tym należy wymienić zatem wszystkie elementy swojego majątku tak nieruchomości, jak i ruchomości i oszacować ich wartość (chodzi zatem o podanie, ile rzeczy te są warte ,,na oko”);
5. spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty – dla porządku dobrze jest wymienić wierzytelności od najstarszej do najnowszej. Ważne jest to, że w punkcie tym nie wymienia się wierzytelności spornych, a więc takich, które dłużnik kwestionuje (np. takie wierzytelności, co do których trwa postępowanie sądowe);
6. spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności – należy więc po kolei wymienić wszystkie te wierzytelności, które dłużnik uważa za niesłuszne i podać, co się w nich kwestionuje (np. niewykazanie zobowiązania przez wierzyciela etc.). Co bardzo istotne, ustawodawca zaznacza w tym miejscu, iż wskazanie tych wierzytelności nie prowadzi do ich uznania. Dłużnik zatem nie musi obawiać się, że wymienienie wierzytelności w tym punkcie spowodowuje, że ktoś mu potem zarzuci, iż uznał długi i powinien go zapłacić;
7. listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych – ważne jest to, iż ustawodawca wskazując ,,w szczególności”, nie ma na myśli: ,,wyłącznie”. Należy więc w tym punkcie wskazać nie tylko takie zabezpieczenia, które są hipotekami, zastawami, czy zastawami rejestrowymi, ale także wszelkie inne;
8. informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
9. informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
10. informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
11. oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Powyższy katalog jest bardzo długi, ale nie należy zbytnio przejmować się jego rozmiarami. Ustawodawca bowiem przychodzi nam z pomocą zaznaczając, iż wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien zostać złożony na formularzu (art. 491² ust. 3 prawa upadłościowego). Formularze te udostępnione są na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Najlepiej jest pobrać taki wniosek i wypełnić go na komputerze, ale można także wydrukować i wypełnić go ręcznie.

Wypełniając wniosek należy pamiętać o tym, aby starannie przekreślić każdą z niewykorzystanych rubryk formularza tak, aby uniemożliwić osobom postronnym dokonanie na nim jakichkolwiek dopisków. Formularz należy także własnoręcznie czytelnie podpisać. Jeśli coś nam się w formularzu nie zmieści, należy sporządzić do niego listę załączników na czystej kartce formatu A-4. W liście załączników należy wymienić rubrykę, której ona dotyczy i kontynuować numerację rozpoczętą w formularzu.

4. Gdzie złożyć wniosek?

Wniosek należy złożyć do właściwego dla siebie Sądu Rejonowego. Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć w Wydziale Gospodarczym danego Sądu. Można to uczynić albo osobiście (w Biurze Obsługi Interesanta) albo pocztą. Ważne jest, by do wniosku dołączyć dowód uiszczenia opłaty od wniosku, którego kwota wynosi obecnie 30 zł (wystarczy wydruk z potwierdzeniem stosownego przelewu).

5. Co dalej?

Sąd rozpatruje wniosek w składzie jednoosobowym (art. 491³ prawa upadłościowego) i wydaje stosowne postanowienie. Warto także mieć na uwadze, że w przypadku, gdy z powodu niewypłacalności dłużnik nie może pokryć kosztów postępowania, tymczasowo pokrywa je Skarb Państwa (art. 491⁷ ust. 1 prawa upadłościowego).

Jaki widać z powyższego procedura zgłoszenia wniosku o upadłość konsumencką nie jest skomplikowana, a ostatnie nowelizacje jeszcze bardziej ją uprościły. Jednakże należy pamiętać o tym, że w razie jakichkolwiek wątpliwości, czy kłopotów z wypełnieniem wniosku lepiej jest zgłosić się po pomoc do specjalisty (adwokata, radcy prawnego, doradcy prawnego), niż ryzykować odrzucenie wniosku.